Opactwo cystersów w Koprzywnicy

Kościół w Koprzywnicy, wraz z przyległymi zabudowaniami klasztornymi, stanowi zabytek sztuki romańskiej. Pod wpływem nadchodzących nowych kierunków w architekturze ulegał on kolejnym przebudowom. Obecnie mamy tu przegląd różnych stylów – od sztuki romańskiej, przez gotyk, do bogactwa form baroku.

Historia opactwa w Koprzywnicy

Podsandomierskie opactwo Cystersów zostało ufundowane w XII wieku przez wojewodę Mikołaja Skotnickiego. Z początkiem XIII stulecia wzniesiono w stylu romańskim klasztorny kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny i św. Floriana. Zabudowania te uległy zniszczeniom podczas najazdów tatarskich. Wiek później, z inicjatywy arcybiskupa gnieźnieńskiego Jarosława Skotnickiego, nastąpiła przebudowa klasztoru wraz z przylegającą doń świątynią. Wprowadzono wtedy nowe rozwiązania gotyckie, unosząc szczyty zabudowań. W dalszych latach wzniesiono murowane krużganki. W XVII wieku cysterski klasztor uległ kolejnym zmianom.

Zbudowano wówczas pałac opata zwany później „Opatówką”. W kolejnych dziesięcioleciach nadano zabudowaniom klasztornym stylizację według zasad architektury baroku. Wzniesiono zakrystię oraz bibliotekę. Powstała wtedy także, zachowana do dziś, wspaniała barokowa fasada kościoła.

Zmierzch opactwa nastąpił w 1819 roku, kiedy władze carskie wprowadziły dekret o sekularyzacji dóbr zakonnych w Polsce. Zabudowania klasztorne uległy z czasem zniszczeniom. Największe z nich powstały w wyniku pożaru podczas I wojny światowej. Spłonął wówczas dach kościoła oraz przyległych budynków. Podczas prac remontowych rozebrano zabudowania klasztorne, oprócz zachowanego do dziś skrzydła wschodniego. W latach 60-tych ubiegłego stulecia dokonano gruntownej renowacji pocysterskiego kościoła. Odnowiono wnętrza, odrestaurowano polichromie i ołtarze. Odbudowano także wieżę, która spłonęła podczas I wojny.

Style architektoniczne zabudowań klasztornych

Kościół w Koprzywnicy to budowla wzniesiona w stylu romańskim, na planie trójnawowej bazyliki, z transeptem oraz prostokątnym prezbiterium. Zobaczyć możemy tu sklepienia ostrołukowe wykonane z ciosów kamiennych. Sklepienie krzyżowo-żebrowe oparte jest na filarach zdobnych w geometryczne i roślinne płaskorzeźby.

Gotycka przebudowa świątyni widoczna jest w szczytach, które wówczas uniesiono, uzupełniając je czerwoną cegłą. Na północnej ścianie kościoła oraz na zachowanym skrzydle klasztornym widoczne są pozostałości gotyckich krużganków – ślady ostrych łuków. Wewnątrz zaś odnaleźć możemy piękne polichromie z tejże epoki.

Fasada kościoła wykonana została w dobie baroku. Z tego okresu pochodzi także wyposażenie wewnątrz świątyni. Częścią centralną XVII-wiecznego, bogato zdobionego ołtarza głównego jest namalowany przez Bartłomieja Strobla obraz przedstawiający Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny. Oprócz licznych ołtarzy bocznych, ciekawym zabytkiem jest ambona pochodząca z pierwszej połowy XIII wieku.

Z zabudowań klasztornych zachowało się skrzydło wschodnie. Wzniesione zostało w stylu romańskim, lecz widoczne są na nim elementy gotyckie – pozostałości sklepień oraz wsporniki zdobione w postaci maszkaronów. W opactwie odnaleźć możemy romański kapitularz. Jego krzyżowo-żebrowe sklepienie wsparte jest na dwóch kolumnach. Jedna z nich zachowała do dziś dnia swoją oryginalną, romańską głowicę. W budynku tym zgromadzono obecnie pozostałości kamiennych elementów architektonicznych z opactwa.

Zdjęcia prezentowane w poniższej galerii zostały wykonane przez Dawida Rychtę.