Zamek Królewski na Wawelu
Zamek królewski wznoszący się na wawelskim wzgórzu stanowi symbol narodowy określający przez wieki tożsamość Polaków. Jest to dawna siedziba królów Polski, monarsza i narodowa nekropolia. Obecnie w murach tych mieści się muzeum Zamek Królewski na Wawelu-Państwowe Zbiory Sztuki, gromadzące wyjątkowe pod względem artystycznym i historycznym zbiory.
Pierwsze budowle na Wawelu
Od początku kształtowania się państwowości polskiej Wawel stanowił ważny ośrodek życia politycznego i kulturalnego. Początkowo na wzgórzu mieścił się gród plemienia Wiślan. W X wieku, po zdobyciu fortyfikacji przez Mieszka I, i włączeniu Krakowa do państwa Piastów, na wawelskim wzgórzu powstała pierwsza murowana budowla. Wzniesiono wówczas palatium, wczesnoromańską kamienną siedzibę książęcą. Pozostałości tej budowli zachowały się w północnym skrzydle obecnego zamku. Wraz z ustanowieniem w 1000 roku biskupstwa w Krakowie powstały tu przedromańskie budowle sakralne, między innymi czteroabsydowa rotunda św. Feliksa i Adaukta. Stanowi ona najlepiej zachowany obiekt architektury przedromańskiej w Małopolsce.Okres romański
Wawel po odbudowaniu polskiej państwowości przez Kazimierza Odnowiciela, od roku 1038, stał się główną rezydencją monarszą, a Kraków stał się nową stolicą Polski. Wówczas to przebudowano zamek w pełni ukształtowanym już stylu romańskim. Powstała rezydencja obejmowała dwukondygnacyjną salę wspartą na 24 słupach. Budowlom książęcym towarzyszył zespół budynków sakralnych. Teren wzgórza został otoczony murem, wydzielając w ten sposób zamek wyższy jako siedzibę monarszą, oraz zamek niższy.Wpływy gotyku
Za panowania Kazimierza Wielkiego zamek został rozbudowany w stylu gotyckim. Nieregularny dziedziniec został otoczony nowymi budynkami, dzięki czemu rezydencja monarsza nabrała charakteru monumentalnego. Dalsze prace podjęte zostały przez króla Władysława Jagiełłę. Umocniono wówczas fortyfikacje, a zamek powiększono o pawilon gotycki i tzw. wieżę Duńską.Przebudowa w stylu renesansu
Pod koniec XV wieku zamek uległ licznym zniszczeniom podczas wielkiego pożaru. Odbudowywanej wówczas rezydencji przez króla Aleksandra Jagiellończyka nadano nową formę architektoniczną – renesansowego pałacu. Następca Jagiellończyka, Zygmunt Stary, sprowadził florenckich architektów, Franciszka Włocha, a później Bartolomea Berrecciego. Nowa rezydencja została rozplanowana wokół czworobocznego dziedzińca. Wysokie, dwupiętrowe skrzydła pałacu zostały obwiedzione lekkimi arkadowymi krużgankami na wzór włoskich pałaców renesansowych. Przy wawelskiej katedrze Zygmunt Stary ufundował kaplicę grobową, zwaną później na cześć władcy Kaplicą Zygmuntowską. Stanowi ona wzorcowe dzieło sztuki włoskiego odrodzenia w Polsce. Kaplica zrealizowana na planie centralnym zwieńczona jest kopułą wspartą na ośmiobocznym bębnie. Na szczycie kopuły znajduje się walcowata latarnia, zakończona koroną.Architektura baroku
Za panowania Zygmunta III Wazy pożar zniszczył północno-wschodnią część zamku. Budowla została odbudowana w stylu wczesnobarokowym. Jednakże wraz z przeniesieniem w 1597 roku stolicy do Warszawy nastąpił stopniowy zmierzch świetności Wawelu. W XVII wieku zamek został zdobyty przez wojska szwedzkie. Podczas stacjonowania wojsk w 1710 roku wybuchł ponownie pożar, po którym mimo odbudowy rezydencja nie wróciła już do swej wspaniałości.Odbudowa Wawelu
Po rozbiorach Wawel znalazł się pod władaniem austriackim. Urządzono tu wtedy koszary wojskowe. Dokonano licznych przebudowań, zamurowano między innymi krużganki. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę przystąpiono do odbudowy i restauracji zamku. Prace prowadzone były pod kierownictwem Adolfa Szyszko-Bohusza. Renowacja Wawelu, przerwana przez działania wojenne II wojny światowej, kontynuowana była przez okres PRL. W ostatniej dekadzie XX wieku zabudowania Wawelu poddano ponownej gruntownej konserwacji, obejmując pracami elewacje, wnętrza oraz dziedzińce. W wyniku tych prac na Wawelu dominują rozwiązania architektoniczne w stylu renesansu. Towarzyszą im elementy barokowe oraz klasycystyczne. Zabytkowy kompleks zamku królewskiego posiada powierzchnię 7040 m2. Na dwóch kondygnacjach mieści się 71 sal wystawowych, a atrakcje architektoniczne stanowi rezydencja monarsza z trzema skrzydłami, wewnętrzny dziedziniec z krużgankami arkadowymi, brama wjazdowa oraz pięć wież mieszkalnych. Zdjęcia prezentowane w poniższej galerii zostały wykonane przez Dawida Rychtę.
